In veel landen worden er steeds meer gevallen van type 2 diabetes vastgesteld. Daar waar vroeger vooral de 40-plussers getroffen werden, stelt men meer en meer vast dat de aandoening ook bij jongere personen voorkomt, soms al tijdens de adolescentie. De belangrijkste voedingsrisicofactor is gekend: overmaat aan gewicht. Gewichtscontrole door middel van een evenwichtige voeding en het regelmatig beoefenen van een fysieke activiteit zijn, niet alleen bij de preventie maar ook bij de behandeling van type 2 diabetes ongetwijfeld de belangrijkste aandachtspunten. Dit wil daarom niet zeggen dat aan andere factoren die mogelijk het risico op de aandoening kunnen beïnvloeden geen aandacht moet besteed worden. Uit de resultaten van een nieuwe grootschalige studie, recentelijk gepubliceerd in Diabetes Care, blijkt de piste van de antioxidanten daar een voorbeeld van te zijn.
Geen eenduidige gegevens
De hypothese van het beschermend effect van antioxidanten berust op meerdere recente gegevens die stellen dat de oxidatieve stress - die door antioxidanten kan worden beperkt - bijdraagt tot de ontwikkeling van type 2 diabetes. De insulineresistentie en/of een verminderde insulinesecretie zou erdoor toenemen. De epidemiologische gegevens die deze hypothese moeten staven zijn evenwel beperkt.
Een prospectieve studie rapporteert dat de aanbreng van vitamine C bij patiënten met type 2 diabetes significant lager is. Drie prospectieve studies tonen aan dat de bloedwaarden van alfatocoferol een lager risico op type 1 en 2 diabetes inhouden. Vitamine E wordt als een bijzonder doeltreffend antioxidant aanzien ter bescherming van de celmembranen tegen oxidatieve schade, waardoor de vitamine mogelijk een belangrijke preventieve rol kan spelen. Toch blijken niet alle studies tot dezelfde besluiten te komen. Sommige studies stellen dat er geen enkel significant verband bestaat voor wat bètacaroteen en alfatocoferol betreft.
Nochtans, zoals vaak als het om antioxidanten gaat, wijzen diverse prospectieve studies op een verlaagd risico op type 2 diabetes bij de inname van groeten en fruit. Dit wijst er nog maar eens op dat antioxidanten toch een invloed hebben, al is het wellicht eerder door het synergetisch effect dan wel als gevolg van hun afzonderlijke werking.
Tocoferolen en carotenoïden
Een Finse studie deed onderzoek naar de aanbreng van vitamine E, maar keek ook naar de aanbreng van vitamine C en vooral (wat zeldzaam is) naar de aanbreng van vier tocoferolen en zes carotenoïden.
Het cohorte-onderzoek bestond uit 2 285 mannen en 1 019 vrouwen die, bij aanvang van de studie, tussen 40 en 69 jaar oud waren en geen diabetes vertoonden. Tijdens de onderzoeksperiode van 23 jaar werd bij 164 mannen en 219 vrouwen diabetes vastgesteld. Uit de analyse van de resultaten blijkt dat het verband tussen de totale aanbreng aan vitamine E, alfa-, bèta- en gammatocoferol, alsook aan bèta-cryptoxanthine (een carotenoïde vooral aanwezig in zachte pepers en paprika) en een significant verminderd risico op diabetes duidelijk naar voorkomt. Voor vitamine E bedraagt het verminderd risico (in vergelijking met het laagste quartiel) 31 % in het hoogste quartiel en 42 % voor bèta-cryptoxanthine.
Hoofdrolspelers of markers?
In tegenstelling met wat uit andere studies blijkt, kon hier geen beschermend effect van vitamine C worden vastgesteld. Dezelfde vaststelling gold voor het bètacaroteen, wat overigens ook in andere interventiestudies met bètacaroteen reeds werd aangetoond.
De vaststelling dat voor bepaalde carotenoïden wel en voor andere geen invloed wordt vastgesteld voor wat het verminderd risico op diabetes betreft, wijst op de complexiteit van het gegeven. Dit toont ook het belang aan om zoveel mogelijk de verschillende antioxidanten in menselijke studies te onderzoeken en zich niet enkel tot de tocoferolen en carotenoïden te beperken. Hoewel deze studie de tocoferolen en één carotenoïde als beschermend bestempelt, is het hoegenaamd niet uitgesloten dat deze stoffen slechts een onderdeel zijn van een beschermend arsenaal, of zelfs alleen maar een marker zijn van andere gunstige nutritionele factoren, zoals andere antioxidanten waarvan er honderden bekend zijn.
Het gemeenschappelijk gegeven uit de verschillende studies blijft evenwel overeind: gebruik een voeding waarin veel plantaardige producten voorkomen. Deze beperkt zich niet enkel tot de inname van groeten en fruit (ze leveren maar een bescheiden aanbreng tocoferolen), maar ook niet geraffineerde graanproducten, oliehoudende vruchten, diverse graansoorten en peulvruchten mogen zeker niet op het menu ontbreken om zo het lichaam van een zo ruim mogelijke waaier van water- en vetoplosbare antioxidanten te voorzien.
Nicolas Guggenbühl
Diëtist Voedingsdeskundige
Ref.:
Montonen J et al. Dietary Antioxydant Intake and Risk of Type 2 Diabetes. Diabetes Care 2004;27:362-366.