Gedurende eeuwen werd chocolade gebruikt om allerhande kwalen te bestrijden. De laatste decennia wordt chocolade eerder in de ‘te mijden’ groep van voedingsmiddelen gedrongen. Vanuit diëtetisch oogpunt zou hij verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van ‘welvaartsziekten’, met bovenaan de lijst : zwaarlijvigheid. Een opvatting die nochtans niet op wetenschappelijke gegevens berust. Tot op heden is er nog geen enkele studie verschenen waaruit het oorzakelijk verband tussen de consumptie van chocolade en overgewicht werd aangetoond. Integendeel, de kennis omtrent cacao kent onstuimige tijden en leert ons dat chocolade vanuit een andere hoek moet benaderd worden. Recent onderzoek wijst immers op de potentiële gezondheidseigenschappen van cacao. Het symposium ‘Theobroma Cacao : The Tree of Change’ dat onlangs in Washington werd gehouden onder de auspiciën van de ‘National Academies of Science’ bracht enige verduidelijking omtrent dit onderwerp.
Van een reepje genoegen tot gezondheidschocolade
Tegenwoordig wordt cacao aanzien als een voedingsingrediënt dat mogelijk een positieve invloed heeft op onze gezondheid. Dit geldt in het bijzonder voor de flavanolen in cacao die meer dan alleen maar antioxidatieve eigenschappen bezitten. Uit recent onderzoek bij mensen blijkt dat ze het risico op cardiovasculaire aandoeningen en kanker doen dalen. Ter gelegenheid van het National Academies of Science symposium, stelde professor Norman Hollenberg, School voor Geneeskunde van Harvard, de resultaten van zijn onderzoek voor dat hij sinds 10 jaar voert bij twee Indiaanse bevolkingsgroepen in Kuna.
Zoals de meeste inheemse bevolkingsgroepen op deze aardbol, ontsnappen de Kuna-Indianen niet aan het fenomeen van migratie, wat ingrijpende gevolgen heeft op hun leefgewoonten. Inheemse Kuna-Indianen wonend in een archipel in de buurt van Panama, drinken dagelijks aanzienlijke hoeveelheden cacaodranken, rijk aan flavanolen. Kuna-Indianen daarentegen die de eilanden verlieten om naar Panamastad te gaan wonen, verbruiken momenteel niet alleen weinig cacao, maar wat meer is, ze nemen cacao in waarvan de concentratie aan flavanolen beduidend lager is.
Een natuurlijke aspirine?
Uit de overlijdensattesten die Hollenberg minutieus uitploos en openbaar maakte, stelde hij bij de inheemse Kuna-indianen beduidend minder cardiovasculaire aandoeningen en kankers vast. Het relatief risico op sterfte ten gevolge van hartaandoeningen in de Panamese landengte was 12.8 keer groter en de mortaliteit als gevolg van kanker kwam 6.3 maal meer voor dan in de archipels waar de laatste Kuna afstammelingen een toevlucht zochten. In zijn vorige studies, gepubliceerd in januari 2006 in de Proceedings of the National Academy of Sciences meldde Hollenberg dat de hogere bloedwaarden aan flavanolen – aanzien als krachtige antioxidanten – en aan nitride-oxide metabolieten twee mogelijke verklaringen zijn voor de cardiobescherming vastgesteld bij deze populatie. Deze studie was overigens de eerste die het rechtstreeks bewijs leverde dat een specifiek flavanol aanwezig in cacao, het epicathechine, een relaxerend effect heeft op de bloedvaten, te vergelijken met de werking van bepaalde medicatie (zoals aspirine).
Andere mechanismen
Twee andere wetenschappers, prof. Hagen Schroeder (Universiteit van Californië) en prof. Christian Heiss (Universiteit van San Francisco) beamen de anti-oxidatieve hypothese en gaan zelfs een stap verder. Ze beweren dat de cardiovasculaire voordelen vastgesteld na de inname van cacao rijk aan flavanolen wellicht groter zijn dan de deze verkregen enkel door de antioxidatieve capaciteit van de flavanolen. Inderdaad, de meeste flavanolen aanwezig in het bloed na inname van deze antioxidanten worden vrij snel door het lichaam afgebroken waardoor hun antioxidatief potentieel afgezwakt is. De positieve invloed van flavanolen uit cacao is duidelijk merkbaar op het cardiovasculair systeem, wat er op wijst dat er andere werkingsmechanismen in het spel zijn die voor de antioxidatieve werking zorgen. Het aspirine-like effect is er een van. Nieuwe gegevens gepubliceerd door het Shanghai Institute of Materia Medica of the Chinese Academy of Sciences wijzen erop dat de bio-actieve effecten van bepaalde flavanolen uit cacao wellicht te danken zijn aan de remming van ontstekingsreacties betrokken bij het tot stand komen van cardiovasculaire aandoeningen.
Meer dan antioxidanten
De bestanddelen van cacao, zoals onder meer de flavanolen, moeten dus in een ander daglicht gesteld worden. Ze eenvoudigweg een antioxidatieve status toekennen zou, vooral na het onderzoek in verband met hun invloed op de cardiovasculaire functies, een onderwaardering betekenen. Naast de ruimere visie omtrent dit onderwerp, bevelen chocolade-experten ook aan nieuwe technieken te gebruiken om de flavanolen in cacao te onderzoeken en vooral op te houden de hoeveelheid flavanolen in cacao te bepalen door methoden die enkel de antioxidatieve capaciteit meten. Deze technieken zijn verouderd en misleidend en dit zowel voor onderzoekers als voor gezondheidsmedewerkers.
Geen exclusiviteit voor cacao
Flavanolen zijn niet het unieke privilege van cacao en chocolade. Al te vaak wordt vergeten dat cacao een derivaat is van een plant en dat bijgevolg de gezondheidsbevorderende stoffen erin aanwezig, ook overvloedig in andere fruit- en groentesoorten of peulvruchten (rode bonen, linzen, spliterwten, …) terug te vinden zijn. Bijvoorbeeld het epicatechine, in overvloed aanwezig in cacao is dit ook appelen of rozijnen. Nieuwe inzichten omtrent de biochemische eigenschappen van de flavanolen in cacao werpen derhalve een nieuw licht op de positieve invloed van een voeding rijk aan fruit en groenten op de gezondheid van hart en bloedvaten.
Geef nieuwe kracht aan kwetsbare economieën
Naast de voordelen op het gebied van cardiovasculaire gezondheid, levert het wetenschappelijk cacao-onderzoek ook voor miljoenen cacaotelers aanzienlijke voordelen op. Jaarlijks gaat voor veel producenten, als gevolg van de aanwezigheid van parasieten en ziekten, een derde of zelfs meer van de oogst verloren. Vaak is er ook gewoon gebrek aan aangepaste vorming in verband met de toe te passen landbouwtechnieken of andere milieuproblemen. Indirect geeft het cacao-onderzoek nieuwe hoop en schept het nieuwe opportuniteiten op sociaal, economisch en ecologisch gebied voor de producenten. Die zijn immers sterk afhankelijk van de cacaoteelt.
Nicolas Rousseau
Referentie:
Theobroma Cacao: The Tree of Change. Sous l’égide des « National Academies of Science » Washington DC, le 9 février 2006.