Constipatie verhelpen door voeding

Een opgezet gevoel, zich ongemakkelijk voelen, … zijn veel gehoorde klachten van geconstipeerde patiënten bij wie de darmtransit niet optimaal functioneert. Gemiddeld heeft één persoon op vijf en bijna één vrouw op twee last van dit probleem, een ongemak waarover niet graag gepraat wordt. Naast het geruststellen van de patiënt omtrent zijn gezondheidstoestand, is het zeker raadzaam hem erop te wijzen dat er oplossingen bestaan om opnieuw vrede te sluiten met de innerlijke mens en zo te voorkomen dat een tijdelijk ongemak chronisch wordt.

Vezels tot in der eeuwen

Wie veel vezels inneemt krijgt een snellere darmtransit en geeft meer volume aan de stoelgangmassa in vergelijking met diegenen die weinig vezels innemen. Deze vaststelling doet vermoeden dat onvoldoende inname van vezels verband houdt met de pathogenese van constipatie, al moet gezegd dat er grote interindividuele verschillen bestaan.

De voeding verrijken met vezels leidt niet altijd tot betere resultaten. De werking van vezels vermindert soms na verloop van tijd, vermoedelijk als gevolg van een aanpassing van de darmflora en het darmmetabolisme. Hoewel vezels bij aanvang van een behandeling zeer doeltreffend kunnen zijn, wordt aangeraden om te beginnen, of verder te gaan met een geleidelijke verhoging van inname van vezelrijke voeding (bijvoorbeeld wit brood vervangen door grijs brood, van gewone deegwaren overschakelen naar volle deegwaren enzovoort). Hiermee moet zeker rekening gehouden worden voor iemand die minder goed verteert.

De spons erover halen

Onoplosbare vezels, rijkelijk aanwezig in volle graanproducten (brood, deegwaren, rijst, …) en met zemelen verrijkte voeding, gedragen zich zoals een spons: ze zuigen zich vol met water en beïnvloeden zo de darmpassage doordat onder meer de ontlasting in volume en gewicht toeneemt. Omdat deze vezels zo goed als niet aangetast worden door de bacteriële flora, doet dit mechanisch effect zich over de ganse lengte van het darmkanaal voor.

Daarom zijn bij de behandeling van constipatie de onoplosbare vezels doeltreffender dan de fermenteerbare, oplosbare vezels, wat niet wil zeggen dat die laatste meteen op de invallersbank moeten geplaatst worden! Oplosbare vezels, overvloedig aanwezig in fruit, groenten en haver, hebben ook een invloed op de versnelling van de darmtransit. Ze vormen met name een gel en zorgen voor een toename van de bacteriemassa, waardoor ook het volume van de feces toeneemt. Een werking die nog versterkt wordt door de vorming van vluchtige vetzuren die op hun beurt de darmmotoriek activeren.

Het ballasteffect

Oplosbare vezels hebben opmerkelijke eigenschappen: ze bevorderen de darmperistaltiek en geven aanzienlijk meer volume aan de fecale massa (‘stool bulking'). Die eigenschappen gelden in het bijzonder voor het inuline. Het is een zachte vezel die onder natieve vorm uit de wortel van cichorei gehaald wordt en overvloedig aanwezig is in dagdagelijks gebruikte voedingsmiddelen (zie tabel), alsook in de als BENEO gemerkte voedingsgamma.

Talrijke studies hebben aangetoond dat de dagelijkse inname van 15 tot 20 g inuline het gewicht van de feces met 1.5 tot 2 g per gram inuline doet toenemen en dat inuline de frequentie van de ontlasting in positieve zin bevordert. Bij wijze van voorbeeld de resultaten van een studie uitgevoerd bij 35 oudere dames, lijdend aan constipatie (1). De dagelijkse inname van 20 g inuline verhoogde het aantal ontlastingen van 1 tot 2 maal per week naar 7 tot 8 maal per week, wat een opmerkelijke verbetering betekende van het ontlastingsschema.

Ze bevorderen … zijn gevoeg doen!

Regelmatig probiotica innemen is ook een probaat middel voor een luie darm. Probiotica zijn alom en gemakkelijk verkrijgbaar en kunnen een hulpmiddel zijn om de kwaal van de constipatie te lijf te gaan.

Zo kan de motorische werking van het colon bevorderd worden door de inname van de bacteriestam Bifidobacterium animalis DN-173 010, … die in de yoghurt Activia (Danone) aanwezig is. Verschillende studies (2) hebben aangetoond dat de inname van dit probioticum bij volwassenen de tijd van de darmpassage verkort, in het bijzonder bij oudere vrouwen.

Die positieve werking houdt verband met de ingenomen dosis: hoe groter de dagelijkse inname, hoe opmerkelijker de verbetering. De yoghurt is bijzonder doeltreffend bij personen met een vertraagde darmtransit, maar daartegenover staat dat bij personen met een normale darmtransit er geen speciale verbetering wordt vastgesteld, en er zich ook geen risico op diarree voordoet. Zoals bij alle probiotica blijft het positief effect aanwezig zolang het probioticum wordt ingenomen en verdwijnt het enkele dagen na het stopzetten van de inname ervan.

Ook andere bacteriën blijken een positieve invloed te hebben op constipatie. Dit is met name het geval met de Lactobacillus casei Shirota (Yakult). De invloed van die bacil werd onderzocht in een studie waarbij 70 mannen en vrouwen, leeftijd tussen 18 en 70 jaar, lijdend aan chronische constipatie (3) betrokken waren. In een dubbelblind onderzoek namen ze dagelijks ofwel het probioticum (65 ml) ofwel een placebo in, en dit gedurende vier weken. Al vlug leidde deze dagelijkse inname bij 89 % van de personen uit de probioticagroep tot een subjectieve verbetering van de chronische constipatie terwijl dit niet het geval was in de placebogroep.

Tot slot nog dit: er is geen reden om de belangstelling voor de goede oude klassieke yoghurt, welke ook zijn herkomst is, onder druk van de promotie van de grote merken, in de vergeethoek te dringen. Door zijn regulerende werking op het microbiologisch evenwicht van de darmflora, heeft ook gewone yoghurt, weliswaar in mindere mate, een positieve invloed op de darmwerking en kan yoghurt de darmperistaltiek weer tot een normaal niveau brengen.

Nicolas Rousseau
Diëtist, voedingsdeskundige

Referenties : 
(1) Kleesen B et al. Am J Clin Nutr 65,1397-1402
(2) Activia. Monographie pour les professionnels de la santé. Edition 2003
(3) Koebnick C et al. Ernährungs-Umschau 2001;10:392-396